เอกสารเตรียมสอบครูผู้ช่วย กศน.ปี 2558 เรื่อง วิธีสอน

ความนำ

การสอน(Teaching) มีความหมายหลายประการ ดังนี้

การสอน หมายถึง การถ่ายทอดความรู้ ความคิด ความสามารถ เจตคติ ค่านิยมและคุณธรรม

การสอน หมายถึง  การชี้แนะแนวทางให้ผู้เรียนสามารถศึกษาค้นคว้าหาความรู้ด้วยตนเอง

การสอน หมายถึง การจัดประสบการณ์และกิจกรรมต่าง ๆ เพื่อส่งเสริมให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ตามที่คาดหวัง

การสอน  หมายถึง การให้ ให้ความรู้ ความรัก ความอบอุ่น ให้คำปรึกษา

การสอน  หมายถึง กระบวนการที่มีระบบระเบียบ ที่ครูและผู้เรียนร่วมกันสร้างขึ้น เพื่อให้ผู้เรียนเกิดความรู้ ความคิด ความสามารถ เจตคติ ค่านิยมและคุณธรรม ตามจุดประสงค์ที่กำหนดไว้

การสอนตามความหมายดังที่กล่าวมาแล้ว จะพบว่าการให้ความหมายของการสอนขึ้นอยู่กับจุดมุ่งหมายของครูและนักการศึกษาที่มุ่งหวังจะใช้กระบวนการทางการศึกษาพัฒนาผู้เรียนให้เป็นคนดี มีความรู้และมีทักษะ สามารถนำสิ่งที่ได้จากการสอนของครูไปใช้ในชีวิตประจำวันและดำรงชีวิตอยู่ในสังคมอย่างมีความสุข

ก่อนที่ครูจะสอนทุกครั้งครูควรตอบคำถามต่อไปนี้ให้ได้ก่อน คือสอนอะไร สอนใคร สอนทำไม สอนอย่างไร สอนที่ไหน และจะวัดผลด้วยวิธีใด

สอนอะไร คือ เนื้อหาวิชาหรือหลักสูตรที่จัดให้ผู้เรียนมีขอบข่ายแค่ไหน ไม่ยากหรือง่ายเกินไป เนื้อหาต้องท้าทายความสามารถของผู้เรียน ครูไม่ควรยึดเนื้อหาในหนังสือเรียนหรือแบบเรียนเล่มใดเล่มหนึ่งเป็นหลักตายตัว และประการสำคัญเนื้อหาที่จะสอนต้องสอดคล้องกับจุดมุ่งหมายที่กำหนดไว้

สอนใคร ผู้สอนจะต้องทราบว่า ผู้เรียนเป็นใครมีเพศ วัย ฐานะทางเศรษฐกิจ ครอบครัว อาชีพ ประสบการณ์เดิม และมีความสนใจอะไร เพื่อจะได้ทราบถึงสภาพความพร้อม การจัดเตรียมเนื้อหาและกิจกรรมการสอนให้เหมาะสม

สอนทำไม คือการกำหนดจุดประสงค์ในการสอน ขั้นตอนนี้มีความสำคัญมาก เพราะผู้สอนจะต้องนำพาผู้เรียนไปสู่จุดใด จึงจะบรรลุตามจุดประสงค์หรือเจตนาของหลักสูตร

ดังนั้นการกำหนดจุดประสงค์ในการสอนจึงเป็นการกำหนดสิ่งที่ต้องการให้ผู้เรียนได้เรียนรู้เพื่อให้บรรลุจุดประสงค์ คือเกิดความรู้ ทักษะ เจตคติ และพฤติกรรมที่พึงประสงค์ของแต่ละรายวิชา การเขียนจุดประสงค์การเรียนรู้จะต้องให้ครอบคลุมพฤติกรรมการเรียนรู้ทั้ง 3 ด้าน คือ

1. ด้านพุทธิพิสัย (Cognitive) คือจุดประสงค์การเรียนรู้ที่เน้นความสามารถด้านสมอง คือความจำ ความเข้าใจ หรือความรู้ในด้านหลักการ ทฤษฎี วิธีการ
2. ด้านทักษะพิสัย (Skill) คือจุดประสงค์การเรียนรู้ที่เน้นให้ผู้เรียนลงมือปฏิบัติจริง
3. ด้านจิตพิสัย (Affective) คือจุดประสงค์การเรียนรู้ที่เน้นด้านทัศคติ เจตคติ ความรู้สึกนึกคิดต่อเรื่องนั้น ๆ เช่นความสำคัญ คุณค่า ประโยชน์

สอนอย่างไร  คำตอบนี้เป็นหัวใจของการสอน ซึ่งเป็นการนำเอาเทคนิควิธีการสอน สื่อการเรียนต่าง ๆ ที่ได้เลือกสรรไว้มาใช้ให้เหมาะสมกับเนื้อหาวิชา ผู้สอนพึงตระหนักไว้เสมอว่าไม่มีเทคนิคการสอนใดและรูปแบบการสอนใดที่ดีและเหมาะสมที่สุดกับผู้เรียนทุกกลุ่ม การสอนควรแปรเปลี่ยนไปตามกลุ่มผู้เรียน

สอนที่ไหน  หมายถึงสถานที่จัดการเรียนการสอน สอนในห้องเรียน  ถ้าสอนในห้องเรียนต้องทราบถึงขนาดของห้องว่าห้องเล็ก ใหญ่แค่ไหน มีแสงสว่างเพียงพอหรือไม่ รวมทั้งวัสดุอุปกรณ์เหมาะสมหรือไม่

  วัดผลด้วยวิธีใด ในการสอนทุกครั้ง ครูควรเตรียมวิธีการวัดผลและประเมินผลไว้ล่วงหน้า อาจเป็นแบบทดสอบ วิธีการสังเกต สัมภาษณ์หรือตรวจผลงาน เพื่อตรวจสอบดูว่าสิ่งที่สอนไปนั้น ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ตามจุดมุ่งหมายที่วางไว้หรือไม่เพียงใด ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อการปรับปรุงการเรียนการสอนต่อไป

วิธีสอน

วิธีสอนมีหลายวิธีด้วยกัน วิธีสอนแต่ละวิธีนั้นจะเหมาะสมกับเนื้อหาที่ใช้สอนต่างกัน เนื้อหาหนึ่งอาจเหมาะสมกับวิธีสอนหนึ่ง ครูผู้สอนจะต้องใช้วิจารณญาณเพื่อพิจารณาอย่างรอบคอบว่าแต่ละเนื้อหาจะใช้วิธีสอนวิธีใด และต้องคำนึงถึงความเหมาะสมของวิธีสอนกับวัยของผู้เรียน จึงจะทำให้การเรียนการสอนบรรลุจุดประสงค์อย่างมีประสิทธิภาพ

วิธีสอนแบบต่าง ๆ ที่นิยมใช้มีอยู่ทั่วไปมีดังนี้

1.วิธีสอนแบบบรรยาย (Lecture Method )

วิธีสอนแบบบรรยาย คือวิธีสอนที่ครูเป็นผู้บรรยาย ครูจะต้องเตรียมความรู้ที่จะสอนเป็นอย่างดี ให้เข้าใจเนื้อหาที่จะบรรยายจนสามารถถ่ายทอดความรู้ให้ผู้เรียนได้อย่างคล่องแคล่ว เสียงดังฟังชัด มีระดับเสียงสูง ต่ำ เบาอย่างเหมาะสม ครูอาจบรรยายประกอบ เช่น PowerPoint , Video ,ภาพประกอบ, แผนภูมิ เอกสารประกอบคำบรรยาย  และเมื่อจบการบรรยายครูจะเปิดโอกาสให้ผู้เรียนซักถามข้อสงสัย

ขั้นตอนวิธีสอนแบบบรรยาย

ขั้นที่ 1     ขั้นเตรียม ครูค้นคว้า รวบรวมความรู้ที่จะนำมาสอนเป็นอย่างดี ลำดับการสอนเป็นหมวดหมู่และตามความยากง่ายของเนื้อหา จัดหาอุปกรณ์ที่เหมาะสมนำมาจัดไว้ให้พร้อมและเตรียมว่าอุปกรณ์สำหรับใช้ในแต่ละขั้นตอนให้เหมาะสม

ขั้นที่ 2    ขั้นสอน ครูนำเข้าสู่บทเรียนให้เหมาะสมกับเนื้อหาที่จะสอน แล้วครูก็อธิบายช้า ๆ อย่างชัดเจน อาจอธิบายประกอบรูปภาพ แผนภูมิ หรือยกตัวอย่างประกอบ และเปิดโอกาสให้ผู้เรียนซักถามข้อสงสัย

ขั้นที่ 3   ขั้นสรุป ครูและผู้เรียนช่วยกันสรุป เพื่อทบทวนสิ่งที่เรียนมาทั้งหมดและให้ผู้เรียนจดบันทึกไว้

ขั้นที่ 4   ขั้นวัดผล ครูสังเกตความสนใจ ความเข้าใจของผู้เรียน โดยวิธีต่าง ๆ ที่เหมาะสมเช่น การสอบถาม การสัมภาษณ์ การใช้แบบทดสอบ การทำแบบฝึกหัด การตรวจผลงาน เป็นต้น

ข้อดีของวิธีสอนแบบบรรยาย

1. ครูได้อธิบายเนื้อหาเพิ่มเติมจากหนังสือหรือแบบเรียนมากขึ้น
2. ผู้เรียนเกิดทักษะในการฟังและการเขียน
3.   ผู้เรียนมีอิสระในการเขียนหรือตอบคำถาม

ข้อเสียวิธีสอนแบบบรรยาย

1. ผู้เรียนไม่ได้ค้นคว้าและอภิปรายด้วยตนเอง
2. ผู้เรียนเกิดความเบื่อหน่ายเพราะต้องฟังเป็นส่วนใหญ่
3. ผู้เรียนมีส่วนร่วมในกิจกรรมการเรียนการสอนน้อย
4. ผู้เรียนที่มีพื้นฐานการเรียนอ่อนหรือปานกลางจะเรียนไม่ค่อยทัน

 2.วิธีสอนแบบอภิปราย (Discussion Method)

วิธีสอนแบบอภิปราย เป็นการสอนที่ให้ผู้เรียนรู้จักคิดอย่างมีเหตุผล รู้จักฟังความคิดเห็นของผู้อื่น เป็นวิธีสอนที่ส่งเสริมให้ผู้เรียนกล้าแสดงออก กล้าแสดงความคิดเห็น  ฝึกให้ผู้เรียนเป็นประชาธิปไตย รวมทั้งฝึกการฟัง การพูดและการเขียนเป็นอย่างดี ส่งเสริมให้ผู้เรียนเป็นนักอ่านและนักค้นคว้าที่ดี เพราะวิธีสอนแบบอภิปรายจะท้าทายให้ผู้เรียนศึกษาค้นคว้าหาความรู้ด้วยตนเอง

ความมุ่งหมายวิธีสอนแบบอภิปราย

1. เพื่อส่งเสริมการทำงานร่วมกัน
2. เพื่อฝึกให้ผู้เรียนแลกเปลี่ยนความคิดเห็นซึ่งกันและกัน
3. เพื่อส่งเสริมให้ผู้เรียนมีการทำงานแบบประชาธิปไตย

การสอนแบบอภิปราย

      โดยปกติแล้วการสอนแบบอภิปรายครูจะกำหนดหัวข้ออภิปราย ผู้เรียนอภิปราย ซึ่งมีหลายรูปแบบ เช่น

 วิธีที่มีผู้มาอภิปรายประมาณ 2-6 คน มาอภิปรายหน้าชั้นเรียน มีผู้ดำเนินการอภิปราย 1 คน ผู้เรียนที่เหลือจะเป็นผู้อภิปราย โดยอภิปรายตามหัวข้อย่อยที่ได้รับมอบหมายให้ไปศึกษาค้นคว้ามา ผู้ดำเนินการอภิปรายจะเป็นผู้สรุปการอภิปรายของสมาชิกทุกคนที่อภิปรายเสร็จแล้ว โดยจะสรุปเมื่อสมาชิกอภิปรายจบทีละคน ครูจะทำหน้าที่คอยช่วยเหลือแนะนำตลอดการอภิปราย

1. วิธีอภิปรายแบบที่ผู้เรียนทุกคน อภิปรายปัญหาเดียวกัน ทุกคนจะช่วยกันแสดงความคิดเห็นในเรื่องนั้นอย่างกว้างขวาง ภายใต้การแนะนำของครู วิธีการอภิปรายแบบนี้นำมาใช้กับการอภิปรายเพื่อมุ่งแก้ปัญหาใดปัญหาหนึ่งของส่วนรวม
2. วิธีอภิปรายแบบแบ่งออกเป็นสองกลุ่ม กลุ่มหนึ่งเป็นตัวแทนของผู้ฟัง อีกกลุ่มหนึ่งเป็นวิทยากร ซึ่งจะทำหน้าที่เป็นผู้ดำเนินการอภิปรายและจะตอบข้อซักถามต่าง ๆ จากตัวแทนกลุ่มผู้ฟัง การอภิปรายแบบนี้เหมาะสมกับนำไปใช้ในการประชุม หรืออบรม
3. วิธีอภิปรายร่วมกัน คือการอภิปรายปัญหาเดียวกัน มีครูหรือวิทยากรเป็นที่ปรึกษาและแนะนำ ผู้อภิปรายจะเลือกผู้ทำหน้าที่ประธาน เลขา และผู้ช่วยเลขา และร่วมกันอภิปรายปัญหานั้นอย่างกว้างขวาง ประธานจะเป็นผู้สรุปสุดท้าย เลขา ผู้ช่วยเลขา จะเป็นผู้จดบันทึก

วิธีสอนแบบอภิปราย เป็นวิธีสอนที่จะช่วยแก้ปัญหาผู้เรียนที่ไม่กล้าพูด ไม่กล้าแสดงความคิดเห็น ซึ่ง

จะทำให้ผู้เรียนสนใจฟังผู้อื่น กล้าแสดงความคิดเห็น รู้จักฟังความคิดเห็นของผู้อื่น เป็นคนมีเหตุมีผล และจะกลายเป็นนักประชาธิปไตยที่ดี

เมื่อการอภิปรายจบลงแล้ว ผู้ดำเนินการอภิปรายจะเปิดโอกาสให้ผู้เรียนที่นั่งฟังการอภิปรายซักถาม

แสดงความคิดเห็นทั้งในด้านเห็นด้วยและไม่เห็นด้วย หรือการแสดงความคิดเห็นเพิ่มเติมในเรื่องที่เกี่ยวข้องกับการอภิปราย

ข้อดีการสอนแบบอภิปราย

ส่งเสริมให้ผู้เรียนทุกคนมีโอกาสแสดงความคิดเห็น

1. พัฒนาสติปัญญาของผู้เรียนด้านความคิด
2. ส่งเสริมการค้นคว้าหาความรู้ของผู้เรียนเพื่อนำมาใช้ในการอภิปราย
3. ส่งเสริมให้ผู้เรียนการเคารพในเหตุผลของผู้อื่น

ข้อจำกัดสอนแบบอภิปราย

1. ในบางหัวข้อสิ้นเปลืองเวลาในการอภิปรายมาก หากประธานคุมสถานการณ์ได้ไม่ดี
2. การตั้งหัวข้อไม่ดีจะทำให้การอภิปรายไม่บรรลุจุดมุ่งหมาย

3.วิธีสอนแบบแก้ปัญหาหรือวิทยาศาสตร์

                                  (Problem – Solving or Scientific Method)

         วิธีสอนแบบแก้ปัญหาหรือวิทยาศาสตร์ เป็นวิธีสอนที่สอดคล้องกับจิตวิทยาการเรียนรู้ของคนที่ว่า “คนจะเกิดการเรียนรู้ได้ก็ต่อเมื่อเกิดปัญหา” เมื่อเกิดปัญหาหรือมีปัญหาเกิดขึ้น คนก็ต้องการรู้ว่าจะแก้ปัญหานั้นอย่างไร ทำอย่างไรปัญหานั้นจึงจะหมดไป ดังนั้นวิธีสอนแบบแก้ปัญหาหรือแบบวิทยาศาสตร์ จะเกิดการเรียนรู้ขึ้นก็ต่อเมื่อมีปัญหา ถ้าไม่มีปัญหาก็จะไม่เกิดการเรียนรู้ การสอนแบบแก้ปัญหาหรือวิทยาศาสตร์  มี 5 ขั้นตอน ดังนี้

ขั้นที่ 1. ศึกษาปัญหา

ครูและผู้เรียนจะต้องช่วยกันตั้งปัญหาขึ้น ปัญหาที่ได้ควรเป็นปัญหาที่ผู้เรียนสนใจ เมื่อได้ปัญหาแล้วก็กำหนดขอบเขตของปัญหาว่าศึกษาอะไรบ้าง

หน้าที่ของครู

1. ช่วยแนะแนวทางให้ผู้เรียนมองเห็นปัญหา
2. จัดสภาพแวดล้อมให้ผู้เรียนได้เข้าใจปัญหา โดยใช้สื่อ วัสดุอุปกรณ์ เพื่อการสอน

3 ช่วยผู้เรียนในการกำหนดจุดมุ่งหมายในการแก้ปัญหา และสร้างความเข้าใจแก่ ผู้เรียนทุกคนในชั้นเรียน

ขั้นที่ 2. ขั้นตั้งสมมติฐาน

           ขั้นนี้ผู้เรียนระดมความคิดเพื่อหาแนวทางในการแก้ปัญหา แล้วรวบรวมแนวทางในการแก้ปัญหาที่มีความเป็นไปได้

หน้าของครู

2.1 ช่วยผู้เรียนวางแผนการว่า จะแก้ปัญหาด้วยวิธีใด

2.2 แบ่งผู้เรียนออกเป็นกลุ่ม ให้ทำงานตามความสามารถและสนใจ

2.3 แนะนำผู้เรียนแต่ละกลุ่มให้รู้จักแหล่งความรู้เพื่อประโยชน์ในการแก้ปัญหา

ขั้นที่ 3. ขั้นทดลองปฏิบัติตามสมมติฐาน

เป็นขั้นการเรียนรู้ของผู้เรียนโดยการลงมือปฏิบัติจริง จึงเป็นการส่งเสริมให้ผู้เรียนได้มีความรู้ความสามารถที่จะนำมาใช้ในชีวิตประจำวันได้

หน้าที่ของครู

1. ช่วยผู้เรียนให้เข้าใจปัญหาและรับผิดชอบในงานที่ได้รับมอบหมาย
2. แนะนำให้ผู้เรียนรู้จักวิธีแก้ปัญหาและแหล่งความรู้สำหรับแก้ปัญหา
3. ช่วยแนะนำให้ผู้เรียนทำงานที่ได้รับมอบหมายอย่างเป็นระบบ

ขั้นที่ 4. ขั้นวิเคราะห์ผลการปฏิบัติการทดลอง

ขั้นนี้ครูและผู้เรียนร่วมกันวิเคราะห์ผลการปฏิบัติการทดลองหรือจากการแก้ปัญหา ว่าได้ผลอย่างไร มีปัญหาแทรกซ้อนอะไรบ้างที่จะต้องแก้ไข

หน้าที่ของครู

1 ครูช่วยแนะนำให้เมื่อจำเป็นจริงๆ

2. ให้คำแนะนำในการแสดงผลงาน

3 . ให้คำแนะนำในการจัดทำรายงานหรืออภิปราย

4.ให้คำแนะนำในการ แสดงวิธีการแก้ปัญหา

ขั้นที่ 5. ขั้นสรุปผลและการนำไปใช้

เมื่อจบบทเรียนครูและผู้เรียนจะต้องสรุปเรียบเรียงให้มีระเบียบ บันทึกไว้เป็นหลักฐานเพื่อวัดผลงานบทเรียนที่เรียนไปแล้วได้ผลดีและผลเสียอย่างไร

หน้าที่ของครู

1. ครูควรสังเกตการทำงานของผู้เรียนทุกระยะว่าตั้งใจทำและหาความรู้ได้จริงหรือไม่
2. จัดให้ผู้เรียนทุกกลุ่มได้อภิปรายเกี่ยวกับผลงานที่ได้กระทำไป
3. จัดให้ผู้เรียนทุกกลุ่มแลกเปลี่ยนเรียนรู้ผลงานซึ่งกันและกัน เพื่อจะได้นำความรู้และประสบการณ์เหล่านั้น ไปประยุกต์ใช้ต่อไป
4. เมื่อจบบทเรียนจัดให้มีการทดสอบ ความรู้ ความเข้าใจของผู้เรียน

ข้อดีวิธีสอนแบบแก้ปัญหาหรือวิทยาศาสตร์

1. ผู้เรียนได้ศึกษาค้นคว้าหาความรู้ด้วยตนเอง
2. ส่งเสริมผู้เรียนได้มีการทำงานร่วมกันเป็นหมู่คณะ
3. ส่งเสริมผู้เรียนมีความเป็นประชาธิปไตย
4. ส่งเสริมให้ผู้เรียนมีความรับผิดชอบ
5. ส่งเสริมให้ผู้เรียนได้ใช้ความคิดหาเหตุผล

       

 

4. วิธีสอนแบบโครงการ (Project Method)

วิธีสอนแบบโครงการ เป็นการสอนที่มุ่งให้ผู้เรียนได้เรียนในสิ่งที่ผู้เรียนสนใจ โดยจัดให้ผู้เรียนเรียนเป็นกลุ่มหรือรายบุคคลได้เป็นผู้วางโครงการหรือวางแผนในการทำกิจกรรมเองและดำเนินงานให้สำเร็จตามโครงการนั้น โดยครูเป็นเพียงที่ปรึกษาเท่านั้น

ความมุ่งหมาย

1. เพื่อให้ผู้เรียนได้ฝึกที่จะรับผิดชอบในการทำงานต่างๆ
2. เพื่อให้ผู้เรียนฝึกแก้ปัญหาด้วยการใช้ความคิด
3. เพื่อให้ผู้เรียนฝึกดำเนินงานตามความมุ่งหมายที่ตั้งไว้

ขั้นตอนในการสอน

ขั้นที่ 1 ขั้นกำหนดความมุ่งหมาย ขั้นนี้ครูจะเป็นผู้ชี้แนะให้ผู้เรียนตั้งความมุ่งหมายของการเรียนว่าจะเรียนเพื่ออะไร

ขั้นที่ 2 ขั้นวางแผนหรือวางโครงการ ผู้เรียนจะช่วยกันวางแผนว่าทำอย่างไรจึงจะบรรลุตามความมุ่งหมายที่ตั้งไว้ จะใช้วิธีการใดในการทำกิจกรรม

ขั้นที่ 3 ขั้นดำเนินการ เป็นขั้นที่ผู้เรียนลงมือกระทำกิจกรรมหรือลงมือแก้ปัญหาตามแผนที่วางไว้ ครูคอยส่งเสริมให้ผู้เรียนได้กระทำ ได้คิดและตัดสินใจด้วยตนเองให้มากที่สุดและควรชี้แนะให้ผู้เรียนรู้จักวัดผลการทำงานเป็นระยะๆ

ขั้นที่ 4 ขั้นประเมินผล ผู้เรียนเป็นผู้ประเมินผลว่ากิจกรรมหรือโครงการที่ทำนั้นบรรลุผลตามความมุ่งหมายที่ตั้งไว้หรือไม่ มีข้อบกพร่องอย่างไร และควรแก้ไขอย่างไร

ข้อดีวิธีสอนแบบโครงการ

1. ผู้เรียนมีความสนใจเพราะได้ลงมือปฏิบัติจริง
2. ส่งเสริมให้ผู้เรียนมีความคิดสร้างสรรค์ และการทำงานอย่างมีแผน และให้รู้จักประเมินผลงานของตนเอง
3. ช่วยให้ผู้เรียนเกิดการเรียนรู้ และให้มีประสบการณ์ในการทำงานร่วมกับผู้อื่น
4. การสอนแบบโครงงาน (Project Design)

โครงงาน(Project) หมายถึง การศึกษาเรื่องใดเรื่องหนึ่งที่ผู้เรียนเป็นผู้ศึกษา ค้นคว้า และลงมือปฏิบัติด้วยตนเอง โดยอาศัยวิธีทางวิทยาศาสตร์ ภายใต้คำแนะนำ ปรึกษาและดูแลของครู อาจใช้เครื่องมือและอุปกรณ์ต่าง ๆ ช่วยในการศึกษา เพื่อให้การศึกษา ค้นคว้า นั้นบรรลุผลตามวัตถุประสงค์ การสอนแบบโครงงานมีประโยชน์ต่อการพัฒนาผู้เรียนมาก คือทำให้ผู้เรียนมีทักษะกระบวนการทางวิทยาศาสตร์ การสร้างเสริมเจตคติทางวิทยาศาสตร์ และทำให้ผู้เรียนมีความพึงพอใจ กระตือรือร้นในการเรียน ให้ความร่วมมือในการปฏิบัติกิจกรรมเป็นอย่างดี

ประโยชน์ของการสอนแบบโครงงาน

1. ผู้เรียนได้ทำงานตามความถนัด ความสนใจของตนเอง
2. ผู้เรียนได้ฝึกทักษะกระบวนการทำงานด้วยตนเอง หรือร่วมกันทำงานเป็นกลุ่ม
3. ผู้เรียนมีวางแผนการทำงานเป็นระบบ
4. ผู้เรียนได้พัฒนาความคิดริเริ่มสร้างสรรค์

5.ผู้เรียนได้ ศึกษา ค้นคว้า และแก้ปัญหาจากการทำงาน

6. การที่ผู้เรียนได้แสดงการทำงานตามให้เพื่อน ๆ ครู และผู้เกี่ยวข้องได้เห็น จึงเป็นสิ่งยืนยันได้ว่าผู้เรียนเป็นผู้มีความรู้ ความสามารถ และประสบการณ์ในโครงงานที่ทำจริง

         โครงงาน หมายถึง การกำหนดรูปแบบในการทางานอย่างเป็นระเบียบ มีกระบวนการทำงานที่ชัดเจน เพื่อให้สามารถผลิตชิ้นงาน / ผลงานที่สัมพันธ์กับหลักสูตรและนำไปใช้ประโยชน์กับชีวิตจริง

ประเภทของโครงงาน แบ่งงออกเป็น 4 ประเภท คือ

1. ประเภทสำรวจ (Survey research project) เป็นการศึกษาและรวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับเรื่องใดเรื่องหนึ่งที่มีอยู่ แล้วนำข้อมูลนั้นมาวิเคราะห์ และนำเสนอในรูปแบบต่าง ๆ อย่างมีระบบ
2. ประเภทการทดลอง (Experimental research project) เป็นการศึกษาหาคำตอบตัวแปรต้นที่กำหนด มีผลต่อตัวแปรตามหรือไม่ อย่างไร โดยการควบคุมตัวแปรอื่น ๆ ที่อาจมีผลต่อตัวแปรต้น
3. ประเภทพัฒนาหรือประดิษฐ์คิดค้น (Developmental research project or invention) เป็นการนำหลักการ แนวคิด ทฤษฎี มาประยุกต์ใช้ในการพัฒนาหรือประดิษฐ์เครื่องมือเครื่องใช้ อุปกรณ์ต่าง ๆ เพื่อใช้ในงานหรือแก้ปัญหาใดปัญหาหนึ่ง
4. ประเภทการสร้างหรืออธิบายทฤษฎี (Theoritical research project) เป็นการศึกษา ค้นคว้า แนวคิด ทฤษฎีใหม่ ๆ หรืออธิบายเรื่องใดเรื่องหนึ่ง โดยมีหลักการ ทฤษฎีทางวิทยาศาสตร์สนับสนุน

ขั้นตอนการสอนแบบโครงงาน

ขั้นที่ 1 การคิดและเลือกปัญหาที่จะศึกษา

ผู้เรียนจะต้องเป็นผู้กำหนดปัญหา แนวคิดและวิธีการที่จะใช้แก้ปัญหาตามความสนใจต้องการรู้ของตนเอง  ทั้งนี้ต้องคำนึงถึงความเหมาะสมของเรื่องที่จะศึกษา เวลา ความรู้ความสามารถ และแหล่งข้อมูลที่จะศึกษา

ขั้นที่ 2 การวางแผนในการทำโครงงาน

ผู้เรียนจะต้องวางแผนการทำงานในทุกขั้นตอนอย่างละเอียดเพื่อป้องกันความผิดพลาดและสับสนในการดำเนินการทำโครงงาน ขั้นตอนดังกล่าวประกอบด้วย

1. การกำหนดปัญหาและขอบเขตของการศึกษา
2. การกำหนดวัตถุประสงค์ แนวคิด วิธีการที่จะนำมาใช้แก้ปัญหา สมมติฐาน และนิยามเชิงปฏิบัติการ
3. การวางแผนรวบรวมข้อมูล และการค้นคว้าเพิ่มเติม
4. กำหนดวิธีดำเนินงาน ได้แก่แนวทางการศึกษา ค้นคว้า วัสดุอุปกรณ์ที่ต้องใช้ การออกแบบการทดลอง การควบคุมตัวแปร การสำรวจและรวบรวมข้อมูล การประดิษฐ์คิดค้น การวิเคราะห์ข้อมูล การกำหนดระยะเวลาในการทำงานแต่ละขั้นตอน

ขั้นที่ 3 ลงมือทำโครงงาน

ผู้เรียนจะต้องปฏิบัติตามแผนที่กำหนดไว้ในขั้นตอนที่ 2 และถ้ามีปัญหาให้ขอแนะนำ ปรึกษาครูหรือที่ปรึกษา

ขั้นที่ 4 การเขียนรายงาน

ผู้เรียนจะต้องเสนอผลงานการศึกษา ค้นคว้า เป็นเอกสารอธิบายให้ผู้อื่นเข้าใจ และทราบถึงปัญหา วิธีการ และผลสรุปที่ได้จากการศึกษา พร้อมทั้งอภิปรายผลและให้ข้อเสนอแนะเพื่อเป็นแนวทางในการที่จะศึกษาค้นคว้าต่อไป

บทบาทของครู

1. กระตุ้นให้ผู้เรียนเกิดความสนใจในการทำโครงงาน
2. แนะแนวให้ผู้เรียนรู้หลักการและวิธีการในการทำโครงงาน
3. จัดกิจกรรมเพื่อช่วยให้ผู้เรียนเห็นปัญหา
4. แนะแนวทางแก่ผู้เรียนในการเลือกปัญหาที่จะศึกษา
5. ให้คำปรึกษาแก่ผู้เรียนในการวางแผนดำเนินงานโครงงาน
6. อำนวยความสะดวกแก่ผู้เรียนในการทำโครงงาน
7. ติดตามการทำโครงงานของผู้เรียนทุกระยะ และให้คำแนะนำช่วยเหลือเมื่อจำเป็น
8. ให้คำปรึกษาแก่ผู้เรียนในการเขียนรายงานโครงงาน
9. ให้โอกาสผู้เรียนแสดงผลงานของตนให้โอกาสและรูปแบบต่าง ๆ ตามความเหมาะสม
10. ประเมินผลการทำโครงงานของผู้เรียนเพื่อเป็นแนวทางในการปรับปรุงการทำโครงงานของผู้เรียนให้ดียิ่งขึ้น

6.  วิธีสอนแบบแบ่งกลุ่มทำงาน (Committee Work Method)

วิธีสอนแบบแบ่งกลุ่มทำงาน คือ การที่ครูมอบหมายให้ผู้เรียนทำงานร่วมกันเป็นหมู่คณะ ช่วยกันค้นคว้าแก้ปัญหา หรือปฏิบัติกิจกรรมตามความสามารถ ตามความถนัด หรือตามความสนใจ เป็นการฝึกให้ผู้เรียนทำงานร่วมกันตามวิธีแบบประชาธิปไตย ทุกคนจะต้องดำเนินการตามที่มอบหมายให้ เป็นวิธีที่จะช่วยฝึกฝนผู้เรียนให้ได้รับประสบการณ์ตรง ได้เรียนรู้เพื่อนร่วมงาน แต่ต้องดำเนินการอย่างมีหลักเกณฑ์ ครูจะต้องวางแผนให้ผู้เรียนทุกคนในแต่ละกลุ่มปฏิบัติอย่างเคร่งครัด

ความมุ่งหมายสอนแบบแบ่งกลุ่มทำงาน

1. เพื่อให้ผู้เรียนมีความรับผิดชอบในการทำงานร่วมกัน ช่วยเหลือซึ่งกันและกัน ทำงานอย่างมีระบบและระเบียบวินัย รู้จักทำหน้าที่เป็นผู้นำและผู้ตามที่ดี ทุกคนต้องทำหน้าที่ที่ได้รับมอบหมายมา ผู้ที่ทำหน้าที่หัวหน้ากลุ่มจะต้องคอยประสานงานระหว่างสมาชิกในกลุ่ม และระหว่างกลุ่มกับครู หน้าที่นี้ควรจะหมุนเวียนสับเปลี่ยนกันตามโอกาส เพื่อฝึกการเป็นผู้นำของทุกคน
2. เพื่อให้ผู้เรียนได้ฝึกทักษะในการแก้ปัญหาตามวิธีทางวิทยาศาสตร์ มีการศึกษาค้นคว้าและแสวงหาความรู้ด้วยตนเอง ทำงานเฉพาะอย่าง ทั้งเป็นรายบุคคลและเป็นกลุ่ม
3. เพื่อฝึกให้ผู้เรียนรู้จักเลือกทำงานตามความสนใจ ความถนัด และความสามารถ

ขั้นตอนในการสอน

ขั้นที่ 1 ขั้นกำหนดความมุ่งหมาย เป็นขั้นที่ตั้งความมุ่งหมายและวิธีการทำงานอย่างละเอียด ถ้าเป็นครั้งแรกครูควรดูแลอย่างใกล้ชิด

ขั้นที่ 2 ขั้นเสนอแนะแหล่งวิทยาการที่จะใช้ค้นคว้าหาความรู้ เป็นขั้นที่ครูผู้สอนบอกรายละเอียดของหนังสือสำหรับค้นคว้า

ขั้นที่ 3 ขั้นวางแผน เป็นขั้นที่ผู้เรียนวางแผนทำงานร่วมกัน ทำงานตามที่ได้รับมอบหมาย

ขั้นที่ 4 ขั้นประเมินผล เป็นขั้นที่ครูสังเกตพฤติกรรมของผู้เรียนในการร่วมมือกันทำงาน

ข้อดีวิธีสอนแบบแบ่งกลุ่มทำงาน

1. ผู้เรียนสามารถแสดงออกซึ่งความคิดเห็นของตนเองได้อย่างเต็มที่

2.เปิดโอกาสให้ผู้เรียนเลือกทำงานตามความถนัด ความสามารถ และความสนใจ

7.วิธีการสอนแบบทำงานรับผิดชอบร่วมกัน ( Co – operative Leaning )วิธีการสอนแบบทำงานรับผิดชอบร่วมกัน หมายถึง การจัดประสบการณ์เรียนรู้ที่ผู้เรียนทำงานร่วมกันและช่วยเหลือกันในชั้นเรียน ซึ่งจะสร้างบรรยากาศที่ดีในชั้นเรียน และยังเพิ่มปฏิสัมพันธ์การยอมรับซึ่งกันและกันสร้างความภาคภูมิใจให้ผู้เรียนทุกคนนอกจากนี้ยังเพิ่มผลสัมฤทธิ์ทางการเรียนอีกด้วย เพราะในชั้นเรียนที่มีความร่วมมือ ผู้เรียนจะได้ฟัง เขียน อ่าน ทวนความ อธิบาย และปฏิสัมพันธ์ ผู้เรียนจะเรียนด้วยการลงมือกระทำ ผู้เรียนที่มีจุดบกพร่องจะได้รับการช่วยเหลือจากเพื่อนในกลุ่ม    ความมุ่งหมายของการสอนแบบทำงานรับผิดชอบร่วมกัน คือ การให้ผู้เรียนทุกคนใช้ความสามารถอย่างเต็มที่ในการทำงานกลุ่ม โดยยังคงรักษาสัมพันธภาพที่ดีต่อสมาชิกกลุ่ม ในการเรียนเป็นกลุ่มแบบเดิมนั้น จุดมุ่งหมายอยู่ที่การทำงานให้สำเร็จเท่านั้น ขั้นตอนการสอนมี 5 ชั้น ดังนี้ ขั้นที่ 1 ขั้นแนะนำ ด้วยการบอกว่าชั้นเรียนแบ่งเป็นกี่กลุ่ม กลุ่มละกี่คน สมาชิกแต่ละคนต้องรับผิดชอบที่จะเรียนเกี่ยวกับหัวข้อที่กลุ่มได้รับให้ได้มากที่สุดแต่ละกลุ่มเป็นผู้เชี่ยวชาญในหัวข้อนั้น มีหน้าที่จะสอนกลุ่มอื่น ๆ ด้วย ทุกคนจะได้รับผลการเรียน(เกรด)เป็นรายบุคคล และเป็นกลุ่ม ขั้นที่ 2 ขั้นแบ่งกลุ่มให้ผู้เรียนคละกัน แล้วให้กลุ่มตั้งชื่อกลุ่ม เขียนชื่อกลุ่ม และสมาชิกกลุ่มบนป้ายนิเทศ ผู้สอนแจ้งกฎเกณฑ์ที่ต้องปฏิบัติระหว่างการประชุมกลุ่ม ดังนี้ 1. ห้ามผู้เรียนคนใดออกจากกลุ่มก่อนที่งานกลุ่มจะเสร็จ 2. ผู้เรียนแต่ละคนในกลุ่มต้องรับผิดชอบที่จะให้สมาชิกทุกคนเข้าใจและทำงานให้เสร็จสมบูรณ์ 3. ถ้าผู้เรียนคนใดไม่เข้าใจเรื่องใด ต้องขอความช่วยเหลือจากเพื่อนในกลุ่มก่อนที่จะถามผู้สอน ขั้นที่ 3  สร้างกลุ่มผู้เชี่ยวชาญ โดยผู้สอนแจกเอกสารหัวข้อต่าง ๆ ซึ่งภายในบรรจุด้วย เนื้อหา ถ้ามีกลุ่ม 6 กลุ่ม ผู้สอนต้องเตรียมเอกสาร 6 ชุด ผู้เรียนที่ได้รับหัวข้อเดียวกันจะศึกษาเรื่องนั้นด้วยกัน เมื่อทุกคนเข้าใจดีแล้ว ก็เตรียมตัววางแผนกการสอนเพื่อกลับไปสอนสมาชิกในกลุ่มเดิมของตน ขั้นที่ 4 ขั้นผู้เชี่ยวชาญสอนเพื่อนในกลุ่มทุกคนจะผลัดกันสอนเรื่องที่ไปศึกษามาตรวจสอบความเข้าใจ และช่วยเพื่อนสมาชิกในการเรียน ขั้นที่ 5 ขั้นประเมินผลและให้คะแนนแต่ผู้เรียนละคน ผู้สอนทำการทดสอบเพื่อดูว่าต้องสอนเพิ่มเติมหรือไม่ และให้เกรด และคิดคะแนนกลุ่ม                             8. วิธีการสอนแบบอุปนัย ( Inductive Method )  วิธีสอนแบบอุปนัยหมายถึงการสอนจากรายละเอียดปลีกย่อยไปหากฎเกณฑ์ กล่าวคือ เป็นการสอนแบบย่อยไปหาส่วนรวมหรือสอนจากตัวอย่างไปหากฎเกณฑ์หลักการ ข้อเท็จจริง หรือข้อสรุป โดยการให้ผู้เรียนทำการศึกษา สังเกต ทดลอง เปรียบเทียบแล้วพิจารณาค้นหาองค์ประกอบที่เหมือนกันหรือคล้ายคลึงกันจากตัวอย่างต่าง ๆ เพื่อนำมาเป็นข้อสรุป             ความมุ่งหมายวิธีสอนแบบอุปนัย เพื่อช่วยให้ผู้เรียนได้ค้นพบกฎเกณฑ์หรือความจริงที่สำคัญ ๆ ด้วยตนเองกับให้เข้าใจความหมายและความสัมพันธ์ของความคิด ต่างๆ อย่างแจ่มแจ้ง ตลอดจนกระตุ้นให้ผู้เรียนรู้จักการค้นคว้าหาความรู้ด้วยตนเอง ขั้นตอนในการสอนแบบอุปนัย ขั้นที่ 1  ขั้นเตรียม คือ การเตรียมตัวผู้เรียน เป็นการทบทวนความรู้เดิม กำหนดจุดมุ่งหมาย และอธิบายความมุ่งหมายให้ผู้เรียนได้เข้าใจอย่างแจ่มแจ้ง ขั้นที่ 2 ขั้นสอนหรือขั้นแสดง คือ การเสนอตัวอย่างหรือกรณีต่าง ๆ ให้ผู้เรียนได้พิจารณา เพื่อให้ผู้เรียนสามารถเปรียบเทียบ สรุปกฎเกณฑ์ได้ การเสนอตัวอย่าง ควรเสนอหลายๆ ตัวอย่างให้มากพอที่จะสรุปกฎเกณฑ์ได้ ไม่ควรเสนอเพียงตัวอย่างเดียว ขั้นที่ 3. ขั้นเปรียบเทียบและรวบรวม เป็นขั้นหาองค์ประกอบรวม คือ การที่ผู้เรียนได้มีโอกาสพิจารณาความคล้ายคลึงกันขององค์ประกอบในตัวอย่างเพื่อเตรียมสรุปกฎเกณฑ์ไม่ควรรีบร้อนหรือเร่งเร้าผู้เรียนเกินไป ขั้นที่ 4  ขั้นสรุป คือ การนำข้อสังเกตต่าง ๆ จากตัวอย่างมาสรุปเป็นกฎเกณฑ์ นิยามหลักการ หรือสูตร ด้วยตัวผู้เรียนเอง ขั้นที่ 5 ขั้นนำไปใช้ คือ ขั้นทดลองความเข้าใจของผู้เรียนเกี่ยวกับกฎเกณฑ์หรือข้อสรุปที่ได้มาแล้วว่าสามารถที่จะนำไปใช้ในปัญหาอื่น ๆ ได้หรือไม่ ข้อดีวิธีการสอนแบบอุปนัย  1. ทำให้ผู้เรียนเข้าใจได้อย่างแจ่มแจ้งและจำได้นาน 2. ฝึกให้ผู้เรียนรู้จักคิดตามหลักตรรกศาสตร์ และหลักวิทยาศาสตร์ 3. ทำให้ผู้เรียนเข้าใจวิธีการในการแก้ปัญหา และรู้จักวิธีทำงานที่ถูกต้อง   ข้อจำกัดวิธีการสอนแบบอุปนัย  1. วิธีการสอนแบบอุปนัย  ไม่เหมาะสมที่จะนำไปใช้สอนวิชาที่มีคุณค่าทางสุนทรียะ 2. ใช้เวลามาก อาจทำให้ผู้เรียนเกิดความเบื่อหน่าย 3. ทำให้บรรยากาศการเรียนเป็นทางการเกินไป 4. ครูต้องเข้าใจในเทคนิควิธีสอนแบบนี้อย่างดี จึงจะทำให้บรรลุจุดมุ่งหมาย                                 9. วิธีสอนแบบนิรนัย ( Deductive Method ) วิธีสอนแบบนิรนัย  หมายถึง การสอนที่เริ่มจากฎ หรือ หลักการต่าง ๆแล้วให้ผู้เรียนหาหลักฐานเหตุผลมาพิสูจน์ยืนยัน วิธีการสอนแบบนี้ฝึกหัดให้ผู้เรียนเป็นคนมีเหตุมีผล ไม่เชื่ออะไรง่าย ๆ จนกว่าจะพิสูจน์ให้เห็นจริงเสียก่อน ความมุ่งหมายของวิธีการสอนแบบนิรนัย เพื่อให้ผู้เรียนรู้จักใช้กฎ สูตร และหลักเกณฑ์ ต่าง ๆ มาช่วยในการแก้ปัญหา ไม่ตัดสินใจทำงานอย่างง่าย ๆ จนกว่าจะพิสูจน์ให้ทราบข้อเท็จจริงเสียก่อน ขั้นตอนในการสอนแบบนิรนัย ขั้นที่ 1 ขั้นอธิบายปัญหา ระบุสิ่งที่จะสอนในแง่ของปัญหา เพื่อยั่วยุให้ผู้เรียนเกิดความสนใจที่จะหาคำตอบ   เช่นเราจะหาพื้นที่ของวงกลมอย่างไร  ปัญหาจะต้องเกี่ยวข้องกับสถานการณ์จริงของชีวิต และเหมาะสมกับวุฒิภาวะของผู้เรียน ขั้นที่ 2  ขั้นอธิบายข้อสรุป ได้แก่ การนำเอาข้อสรุปกฎหรือนิยามมากกว่า 1 อย่างมาอธิบาย เพื่อให้นักเรียนได้เลือกใช้ในการแก้ปัญหา ขั้นที่ 3  ขั้นตกลงใจ เป็นขั้นที่ผู้เรียนจะเลือกข้อสรุป กฎหรือนิยาม ที่จะนำมาใช้ในการแก้ปัญหา ขั้นที่ 4  ขั้นพิสูจน์ หรืออาจเรียกว่าขั้นตรวจสอบ เป็นขั้นที่สรุปกฎ หรือ นิยามว่าเป็นความจริงหรือไม่ โดยการปรึกษาครู ค้นคว้าจากตำราต่าง ๆ และจากการทดลองข้อสรุปที่ได้พิสูจน์ว่าเป็นความจริงจึงจะเป็นความรู้ที่ถูกต้อง ข้อดีวิธีการสอนแบบนิรนัย  1. วิธีสอนแบบนี้เหมาะสมที่จะใช้สอนเนื้อหาวิชาง่าย ๆ หรือหลักเกณฑ์ต่าง ๆ จะสามารถอธิบายให้ผู้เรียนเข้าใจความหมายได้ดี และเป็นวิธีสอนที่ง่ายกว่าสอนแบบอุปนัย 2. ฝึกให้ผู้เรียนเป็นคนมีเหตุผล ไม่เชื่ออะไรง่าย ๆ โดยไม่มีการพิสูจน์ให้เห็นจริง ข้อจำกัดวิธีการสอนแบบนิรนัย  1. วิธีสอนแบบนิรนัยที่จะใช้สอนได้เฉพาะบางเนื้อหาซึ่งไม่ส่งเสริมคุณค่าในการแสวงหาความรู้และคุณค่าทางอารมณ์ 2. เป็นการสอนที่ผู้เรียนไม่ได้เกิดความคิดรวบยอดด้วยตนเองเพราะครูกำหนดความคิดรวบยอดให้                                 10. วิธีสอนแบบระดมพลังสมอง ( Brainstorming )            การระดมสมองหมายถึง วิธีสอนที่ใช้ในการอภิปรายโดยทันที ไม่มีใครกระตุ้นกลุ่มผู้เรียนเพื่อหาคำตอบหรือทางเลือกสำหรับปัญหาที่กำหนดอย่างรวดเร็ว ในระยะเวลาสั้นโดยในขณะนั้นจะไม่มีการตัดสินว่า คำตอบหรือทางเลือกใดดีหรือไม่อย่างไร            ลักษณะสำคัญวิธีสอนแบบระดมพลังสมอง คือ แบ่งผู้เรียนเป็นกลุ่มเล็ก ๆ เพื่อช่วยกันคิดหาคำตอบหรือทางเลือกสำหรับปัญหาที่กำหนดให้ ให้มากที่สุดและเร็วที่สุดเท่าที่จะทำได้ แล้วช่วยกันพิจารณาเลือกทางเลือกที่ดีที่สุด ซึ่งอาจมีมากกว่าหนึ่งทางเลือก ขั้นตอนวิธีสอนแบบระดมพลังสมอง  ขั้นที่ 1 ขั้นกำหนดปัญหา ขั้นที่2 ขั้น แบ่งกลุ่มผู้เรียน และอาจเลือกประธานหรือเลขา เพื่อช่วยในการอภิปรายและบันทึกผลการระดมสมอง ขั้นที่3 ขั้นสมาชิกทุกคนในกลุ่มช่วยกันคิดหาคำตอบหรือทางเลือกสำหรับปัญหาที่กำหนดให้มากที่สุดภายในเวลาที่กำหนด โดยปัญหาของแต่ละกลุ่มอาจเป็นปัญหาเดียวกันหรือต่างกันก็ได้ ขั้นที่ 4 ขั้นคัดเลือกเฉพาะทางเลือกที่น่าจะเป็นไปได้ หรือเหมาะสมที่สุด ขั้นที่ 5 ขั้นนำเสนอผลงาน แต่ละกลุ่มนำเสนอผลงานของตน ขั้นที่ 6 อภิปรายและสรุปผล ข้อดีวิธีสอนแบบระดมพลังสมอง  1. ฝึกให้ผู้เรียนเรียนรู้กระบวนการแก้ปัญหาเพื่อใช้ในการแก้ปัญหา 2. ฝึกให้ผู้เรียนรู้จักยอมรับความเห็นที่แตกต่างกัน 3. ฝึกให้ผู้เรียนค้นหาคำตอบหรือทางเลือกได้มาก ภายในระยะเวลาอันสั้น 4. ส่งเสริมให้ผู้เรียนมีการร่วมมือกัน ข้อจำกัดวิธีสอนแบบระดมพลังสมอง  1. ประเมินผลผู้เรียนแต่ละคนได้ยาก 2. อาจมีผู้เรียนเพียงไม่กี่คนที่อภิปรายเป็นส่วนใหญ่ 3. เกิดเสียงดังรบกวนห้องเรียนข้างเคียง 4. ถ้าผู้ทำหน้าจดบันทึกจดไม่ทันจะทำให้การระดมพลังสมองต้องใช้เวลามากขึ้น 5. หัวข้อจะต้องชัดเจน รัดกุม และมีประธานที่มีความสามารถในการดำเนินการ และสรุปการอภิปราย                               11. วิธีการสอนโดยการลงมือปฏิบัติ ( Practice ) วิธีการสอนโดยการลงมือปฏิบัติ หมายถึงวิธีสอนที่ให้ประสบการณ์ตรงกับผู้เรียน โดยการให้ลงมือปฏิบัติจริง เป็นการสอนที่มุ่งให้เกิดการผสมผสานระหว่างทฤษฎีและภาคปฏิบัติ              ลักษณะสำคัญวิธีการสอนโดยการลงมือปฏิบัติ  คือ การลงมือปฏิบัติที่ดำเนินการภายหลังการสาธิต การทดลองหรือการบรรยาย เป็นการฝึกฝนความรู้ความเข้าใจจากทฤษฎีที่เรียนมาโดยเน้นการฝึกทักษะ ขั้นตอนการสอน ขั้นที่ 1 ขั้นเตรียม ผู้สอนกำหนดจุดมุ่งหมายของการฝึกปฏิบัติ รายละเอียดของขั้นตอนการทำงาน เตรียมสื่อต่าง ๆ เช่น วัสดุอุปกรณ์ เครื่องมือใบงานหรือคู่มือการปฏิบัติงาน ขั้นที่ 2  ขั้นดำเนินการ ผู้สอนให้ความรู้และทักษะที่เป็นพื้นฐานในการปฏิบัติ มอบหมายงานที่ปฏิบัติเป็นกลุ่มหรือรายบุคคล กำหนดหัวข้อการรายงาน หรือการบันทึกผลการปฏิบัติงานของผู้เรียน ขั้นที่ 3 ขั้นสรุป ผู้สอนและผู้เรียน ช่วยกันสรุปกิจกรรมการปฏิบัติงาน ขั้นที่ 4. ขั้นประเมินผล สังเกตพฤติกรรมของผู้เรียน เช่น ความสนใจ ความร่วมมือความเป็นระเบียบ การประหยัด การใช้และการเก็บรักษาเครื่องมือ และการตรวจผลงาน เช่นคุณภาพของงาน ความริเริ่มสร้างสรรค์ ความประณีตสวยงาม                            12. วิธีสอนโดยใช้สถานการณ์จำลอง ( Simulation ) วิธีสอนโดยใช้สถานการณ์จำลอง หมายถึง วิธีสอนที่จำลองสถานการณ์จริงมาไว้ในชั้นเรียน โดยพยายามทำให้เหมือจริงที่สุด มีการกำหนดกติกาหรือเงื่อนไข แล้วแบ่งผู้เรียนเป็นกลุ่มให้เข้าไปเล่นในสถานการณ์จำลองนั้น ๆ ด้วยกิจกรรมนี้ผู้เรียนจะเกิดการเรียนรู้จากการเผชิญกับปัญหาจะต้องมีการตัดสินใจและใช้ไหวพริบ วัตถุประสงค์ ให้ผู้เรียนได้เข้าไปมีปฏิสัมพันธ์กับสถานการณ์จนเกิดความเข้าใจ ลักษณะสำคัญวิธีสอนโดยใช้สถานการณ์จำลอง  คือ สถานการณ์ที่จำลองขึ้นต้องใกล้เคียงกับความเป็นจริง ผู้เรียนได้เข้าไปมีปฏิสัมพันธ์กับสถานการณ์ ทำการตัดสินใจแก้ปัญหาต่าง ๆ ซึ่งการตัดสินใจจะส่งผลถึงผู้เรียนในลักษณะเดียวกับที่เกิดขึ้นในสถานการณ์จริง ขั้นตอนการสอน ขั้นที่ 1 ขั้นเตรียม ผู้สอนจัดเตรียมสถานการณ์โดยกำหนดจุดมุ่งหมายของการสอนแล้วเลือกรูปแบบและขั้นตอนที่เหมาะสม เขียนเนื้อหารายละเอียดและอุปกรณ์ที่ต้องใช้ ขั้นที่ 2  ขั้นดำเนินการ ผู้สอนอธิบายบทบาทหรือกติกา วิธีการเล่น วิธีการให้คะแนนและทำการแบ่งกลุ่มผู้เรียน ผู้เรียนปฏิบัติกิจกรรมที่กำหนด โดยมีผู้สอนให้คำแนะนำและดูแล ผู้สอนทำการสังเกต จดบันทึก และให้คะแนนผู้เรียนเป็นรายบุคคล ขั้นที่ 3 ขั้นสรุป ผู้สอนจะช่วยสรุปด้วยการวิเคราะห์กระบวนการ เปรียบเทียบบทเรียนจากสถานการณ์จำลองกับความเป็นจริงหรือเชื่อมโยงกิจกรรมที่ปฏิบัติไปแล้วกับเนื้อหาวิชาที่เรียน       ข้อควรคำนึงวิธีสอนโดยใช้สถานการณ์จำลอง  1. ถ้าผู้สอนขาดความรู้ในการสร้างสถานการณ์จำลอง อาจสร้างผิดไปจากจุดมุ่งหมายได้ 2. สถานการณ์จำลองที่ยากเกินไปจะทำให้ผู้เรียนไม่เข้าใจ 3. เป็นการยากที่จะประเมินผู้เรียนแต่ละคน                               13. วิธีสอนแบบสาธิต ( Demonstration Method ) วิธีสอนแบบสาธิต หมายถึงวิธีสอนที่ครูมีหน้าที่ในการวางแผนการเรียนการสอนเป็นส่วนใหญ่ โดยมีการแสดงหรือการกระทำให้ดูเป็นตัวอย่าง ผู้เรียนจะเกิดการเรียนรู้จากการสังเกต การฟัง การกระทำ หรือการแสดง และอาจเปิดโอกาสให้ผู้เรียนเข้ามามีส่วนร่วมบ้าง               ความมุ่งหมายวิธีสอนแบบสาธิต  1. เพื่อกระตุ้นความสนใจให้ผู้เรียนมีความสนใจในบทเรียนยิ่งขึ้น 2. เพื่อช่วยในการอธิบายเนื้อหาที่ยาก ซึ่งต้องใช้เวลามาก ให้เข้าใจง่ายขึ้น และประหยัดเวลา บางเนื้อหาอาจจะอธิบายให้ผู้เรียนเข้าใจได้ยาก การสาธิตจะทำให้ผู้เรียนได้เห็นขั้นตอนและเกิดความเข้าใจง่าย 3. เพื่อพัฒนาการฟังการสังเกตและการสรุปทำความเข้าใจในการสอนโดยใช้วิธีสาธิต ผู้เรียนจะฟังคำอธิบายควบคู่ไปด้วย และต้องสังเกตขั้นตอนต่าง ๆ ตลอดจนผลที่ได้จากการสาธิตแล้วจึงสรุปผลของการสาธิต 4. เพื่อแสดงวิธีการหรือกลวิธีในการปฏิบัติงาน ซึ่งไม่สามารถอธิบายได้ด้วยคำพูด เช่น การทำกิจกรรมในวิชคหกรรม วิชาศิลปะ ฯลฯ 5. เพื่อสรุปประเมินผลความเข้าใจในบทเรียน 6. เพื่อใช้ทบทวนผลความเข้าใจในบทเรียน ขั้นตอนในการสอน ขั้นที่ 1 ขั้นกำหนดจุดมุ่งหมายของการสาธิตให้ชัดเจน และต้องสาธิตให้เหมาะสมกับเนื้อเรื่อง ขั้นที่ 2 ขั้นเตรียมอุปกรณ์ในการสาธิตให้พร้อม และตรวจสอบความสมบูรณ์ของอุปกรณ์ ขั้นที่ 3 ขั้นเตรียมกระบวนการสาธิต เช่น กำหนดเวลาและขั้นตอน จะเริ่มต้นดำเนินการและจบลงอย่างไร ผู้สาธิตต้องเข้าใจในขั้นตอนต่างๆ เหล่านี้อย่างละเอียด ชัดเจน ขั้นที่ 4 ขั้นทดลองสาธิตก่อนสอน ควรทดลองสาธิตเพื่อตรวจสอบความพร้อมตลอดจนผลที่จะเกิดขึ้น เพื่อป้องกันข้อผิดพลาดในเวลาสอน ขั้นที่ 5  ขั้นจัดทำคู่มือคำแนะนำหรือข้อสังเกตในการสาธิต เพื่อที่ผู้เรียนใช้ประกอบในขณะที่มีการสาธิต ขั้นที่ 6 ขั้นสาธิตซ้ำ  เมื่อสาธิตเสร็จสิ้นแล้วควรให้ผู้เรียนได้ทำการสาธิตซ้ำอีก เพื่อให้เกิดความเข้าใจยิ่งขึ้น ขั้นที่ 7 ขั้น จัดเตรียมกิจกรรมหลังจากการสาธิตเพื่อให้ผู้เรียนเห็นคุณค่าหรือประโยชน์ ของการสาธิตนั้นๆ ขั้นที่ 8 ขั้นประเมินผลการสาธิต โดยพิจารณาจากพฤติกรรมของผู้เรียนและผลของการเรียนรู้ การประเมินผลควรมีกิจกรรมหรือเครื่องมือ เช่น การทดสอบ การให้แสดงความคิดเห็นหรือการอภิปรายประกอบ 14. วิธีสอนโดยการศึกษานอกสถานที่(Frield-Trip) วิธีสอนโดยการศึกษานอกสถานที่ เป็นวิธีสอนที่ผู้เรียนได้เปลี่ยนบรรยากาศจากการเรียนที่จำเจในห้องเรียน เป็นการออกไปศึกษาจากของจริงที่จะช่วยให้ผู้เรียนรับประสบการณ์ตรงในเรื่องที่เรียน ได้เรียนรู้สภาพความเป็นจริง ได้ใช้แหล่งเรียนรู้ในชุมชนเป็นประโยชน์ต่อการเรียนรู้ ทำให้เกิดความเข้าใจและเกิดเจตคติที่ดีทั้งต่อสถานที่และต่อการเรียนรู้  ทำให้ผู้เรียนกระตือรือร้นที่จะเรียนรู้ และเกิดความสนุกสนานเพลิดเพลินอีกด้วย วิธีการสอนการศึกษานอกสถานที่ 1.             การวางแผน ครูกับผู้เรียนวางแผนร่วมกันในเรื่องวัตถุประสงค์ เรื่องที่จะไปศึกษา  สถานที่ที่จะไปศึกษา  วิธีการศึกษา ค่าใช้จ่าย กำหนดการ และหน้าที่ความรับผิดชอบ การขออนุญาตไปการศึกษานอกสถานที่ให้ถูกต้องตามระเบียบที่กำหนดไว้ 2.             ครูและผู้เรียนไปยังสถานที่ที่กำหนดไว้ 3.             ผู้เรียนศึกษาเรื่องต่างๆ ในสถานที่นั้นตามกระบวนการและวิธีศึกษาที่ได้วางแผนไว้ 4.             ครูและผู้เรียนสรุปผลการเรียนรู้และเดินทางกลับ ข้อเสนอแนะในการจัดการสอนการศึกษานอกสถานที่ 1.             การวางแผน ครูและผู้เรียนควรมีการวางแผนร่วมกันก่อนจะเดินทางไปศึกษานอกสถานที่ ครูควรทำความเข้าใจกับผู้เรียนในชัดเจนเกี่ยวกับวัตถุประสงค์ของการไปศึกษา การเลือกสถานที่ที่จะไป ทำความตกลงเรื่องต่าง ๆ ให้ชัดเจน เช่นการเดินทาง เรื่องที่จะศึกษา วิธีการที่จะศึกษา กำหนดการ ค่าใช้จ่าย และหน้าที่ความรับผิดชอบ 2.             การเดินทางไปศึกษานอกสถานที่ ครูควรดูแลเอาใจใส่ในเรื่องความปลอดภัย สังเกตพฤติกรรมของผู้เรียน และให้คำปรึกษาแนะนำตามความเหมาะสม 3.             เมื่อไปถึงสถานที่ศึกษา ครูควรประชุมผู้เรียนทั้งหมดก่อนให้ผู้เรียนไปศึกษาตามแผนที่กำหนดไว้โดยเน้นย้ำถึงเรื่องต่อไปนี้ 1)            วัตถุประสงค์ของการมาศึกษา 2)            การเคารพต่อสถานที่ ไม่ทำสิ่งใดอันเป็นการทำลายหรือทำความเสียหายต่อสถานที่ 3)            ความปลอดภัย 4)            ศึกษาตามวิธีการที่กำหนดไว้ 5)            การนัดหมายและการตรงต่อเวลา 4.             การสรุปผลจากการศึกษา หลังจากที่ชมและศึกษาแล้ว ผู้สอนและผู้เรียนมักไม่มีเวลาสรุปการเรียนรู้ในทันที เพราะต้องรีบเดินทางกลับ  แต่หากไม่รีบเดินทางกลับ และสามารถจัดสรรเวลาได้เพื่อสรุปและประเมินผลการเรียนรู้ในทันทีจะให้ผลดีมาก เนื่องจากผู้เรียนยังจำความรู้และประสบการณ์ที่ศึกษาได้ แต่ถ้าไม่มีเวลาเมื่อกลับไปยังสถานศึกษาแล้วควรจัดให้มีการสรุปและประเมินผลการเรียนรู้ในทันที 5.             การสรุปผลการเรียนรู้ การสรุปผลการเรียนรู้ควรครอบคลุมใน 3 ด้าน คือ 1)            ด้านความรู้ในเรื่องที่ศึกษา 2)            ด้านเจตคติ 3)            ด้านกระบวนการ เช่น กระบวนการแสวงหาความรู้ กระบวนการคิด กระบวนการทำงานร่วมกับผู้อื่น วิธีการสรุปผลการเรียนรู้มีหลายวิธี เช่น การให้ผู้เรียนแต่ละคนนำเสนอประสบการณ์และข้อมูลที่ตนศึกษาและอภิปรายร่วมกัน หรือการเขียนรายงาน จัดนิทรรศการ การประชุม 15. การจัดกิจกรรมแนะแนว 1.ความหมายของการแนะแนว การแนะแนว ( Guidance) หมายถึง กระบวนการหนึ่งที่ช่วยให้ บุคคลรู้จัก และเข้าใจตนเอง รู้จักสภาพแวดล้อม สามารถเลือกตัดสินใจได้อย่างถูกต้องเหมาะสม สามารถปรับตัวเข้ากับสภาพแวดล้อมและสถานการณ์ต่าง ๆ ได้ 2. ปรัชญาของการแนะแนว การแนะแนวยึดหลักปรัชญาต่อไปนี้ 1.1      บุคคลแต่ละคนย่อมมีความแตกต่างกันทั้งทางร่างกาย สังคม อารมณ์ สติปัญญา ความสนใจ ความสามารถ ความถนัดและเจตคติ 1.2      บุคคลเป็นทรัพยากรที่มีค่าและมีศักยภาพแฝงอยู่ในตน ควรพัฒนาให้เจริญขึ้นทุกด้าน 1.3      บุคคลมีการเปลี่ยนแปลงในทุกด้าน การเปลี่ยนแปลงจะเป็นไปได้ด้วยดีหรือไม่ขึ้นอยู่กับปัจจัยและสาเหตุการเปลี่ยนแปลงนั้น ๆ 1.4      พฤติกรรมทุกอย่างของบุคคลย่อมมีสาเหตุ การที่บุคคลแสดงออกอย่างใดหรือเป็นเช่นไร ย่อมเกิดจากตนเองหรือสิ่งแวดล้อมเหตุ 1.5      บุคคลย่อมมีศักดิ์ศรีและต้องการยอมรับซึ่งกันและกัน 1.6      ธรรมชาติของคนอยู่รวมกันเป็นสังคม จำเป็นต้องมีความสัมพันธ์และพึ่งพาอาศัยซึ่งกันและกัน 3.ความจำเป็นของการแนะแนว 3.1การเปลี่ยนแปลงทางด้านเศรษฐกิจ สังคม การเมือง การปกครองและสิ่งแวดล้อม ทำให้สังคมมีความสลับซับซ้อนมากขึ้น ยากต่อการเข้าใจ ทำให้ผู้เรียนมีความสับสนในการปรับตัว ดังนั้นเพื่อช่วยให้ผู้เรียนสามารถปรับตัวอยู่ในสังคมที่มีการเปลี่ยนแปลงตลอดเวลาได้อย่างเหมาะสม 3.2   ปรัชญาการศึกษาเปลี่ยนไป   มีการเปลี่ยนแปลงหลักสูตรและการจัดการเรียนการสอน การแนะแนวจะช่วยให้ผู้เรียนสามารถเลือกเรียนได้สอดคล้องกับความถนัด ความสนใจ ความต้องการ และความพร้อมของตนเองได้อย่างเหมาะสม 3.3   ผู้เรียนมีการเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกาย อารมณ์ สังคม และสติปัญญา การแนะแนวจะช่วยให้ผู้เรียนเกิดความรู้ความเข้าใจต่อการเปลี่ยนและสามารถปรับตัวได้ 3.4 ความแตกต่างระหว่างบุคคล ทำให้บุคคลมีปัญหาต่าง ๆกัน การปรับตัวจึงต้องมีการให้คำปรึกษาและการแนะแนวแก่ผู้เรียน 4. หลักของการแนะแนว 4.1 การแนะแนวต้องจัดเพื่อผู้เรียนทุกคน 4.2 การแนะแนวควรเป็นการช่วยให้ผู้เรียนนำตนเองได้ 4.3 การแนะแนวจะต้องมีข้อมูลของผู้เรียนในด้านต่าง ๆ ตรงตามข้อเท็จจริง และเป็นปัจจุบัน 4.4 การแนะแนวจะต้องจัดอย่างต่อเนื่อง 4.5 การจัดการแนะแนวจะต้องมีการประสานงาน และร่วมมือระหว่างบุคลากรทุกคนที่เกี่ยวข้องทั้งภายใน     และภายนอกสถานศึกษา 4.6 การแนะแนวจะต้องทำควบคู่ไปกับการเรียนการสอน 4.7 การแนะแนวควรจัดบริการด้านต่าง ๆ ให้ครอบคลุมทั้งด้านการศึกษา ด้านอาชีพ และด้านส่วนตัวและสังคม 5. เป้าหมายของการแนะแนว การแนะแนวเป้าหมายสำคัญอยู่ที่ตัวผู้เรียน โดยมีเป้าหมายดังนี้ 5.1 การป้องกันปัญหา 5.2 การแก้ปัญหา 5.3 การส่งเสริมและพัฒนาผู้เรียนทุกด้าน 6. ขอบข่ายของบริการแนะแนว 6. 1 บริการศึกษาและรวบรวมข้อผู้เรียนมูลรายบุคคล (Individual Inventory Service) เป็นงานรวบรวมรายละเอียดต่าง ๆ เกี่ยวกับตัวผู้เรียน ในเรื่องความสนใจ ความสามารถ ความถนัด เจตคติ ลักษณะนิสัย อารมณ์ ฯลฯ พร้อมทั้งสิ่งแวดล้อมของผู้เรียน เช่น สภาพความสัมพันธ์ของสมาชิกภายในบ้าน อาชีพ ฐานะทางเศรษฐกิจของครอบครัว ฯลฯ ทั้งนี้เพื่อให้ครูรู้จักผู้เรียนและผู้เรียนรู้จักตนเองมากที่สุดเท่าที่จะมากได้ เพื่อนำเอาข้อมูลรายละเอียดดังกล่าวไปใช้ประโยชน์ในการแนะแนว 6. 2 บริการสนเทศ (Information Service) เป็นงานเผยแพร่ข้อมูลข่าวสารความรู้ให้แก่ผู้เรียน เพื่อให้ผู้เรียนมีความรู้ความเข้าใจด้านการศึกษา ด้านอาชีพ และด้านสังคมอย่างกว้างขวาง สามารถนำความรู้ความเข้าใจเหล่านั้นไปพิจารณาและตัดสินใจเลือกแนวทางการศึกษา การประกอบอาชีพ และปรับปรุงบุคลิกภาพได้อย่างเหมาะสม 6. 3 บริการให้คำปรึกษา (Counseling Service) เป็นการพูดคุยที่ช่วยให้ผู้เรียนเข้าใจตนเอง และสิ่งแวดล้อม เพื่อนำไปสู่การป้องกันปัญหา ตัดสินใจแก้ปัญหาหรือพัฒนาสิ่งที่ตนเองปรารถนาอย่างเหมาะสม โดยที่ผู้เรียนซึ่งได้รับบริการคำปรึกษาพร้อมที่จะรับผิดชอบต่อผลที่จะเกิดขึ้นตามมาหลังจากตัดสินใจกระทำอย่างใดอย่างหนึ่งของตน 6.4 บริการจัดวางตัวบุคคล (Placement Service) เป็นงานที่ช่วยให้ผู้เรียนได้รับประสบการณ์การฝึกฝน หรือการสงเคราะห์ช่วยเหลือตามแต่กรณี ขณะที่อยู่ในสถานศึกษาและจบการศึกษาจากสถานศึกษาไปแล้ว 6.5 บริการติดตามผลและประเมินผล (Follow-up and Evaluation Service) เป็นงานติดตามผลการดำเนินงานบริการด้านต่าง ๆ ที่จัดให้แก่นักเรียน บริการติดตามผลและประเมินผลมี 2 งาน คือ งานติดตามผลและงานประเมินผล งานติดตามผล มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาผลที่เกิดขึ้นกับผู้เรียนซึ่งจะเป็นประโยชน์ในการช่วยผู้เรียนแต่ละคนให้สามารถแก้ปัญหาและปรับปรุงตนเองในด้านต่าง ๆ ได้อย่างเหมาะสม และเพื่อนำข้อมูลที่ได้ไปใช้ประเมินผลการดำเนินงานแนะแนวและงานอื่น ๆ ของสถานศึกษา งานประเมินผล มีวัตถุประสงค์เพื่อพิจารณาผลที่ได้จากการดำเนินโครงการแนะแนวว่ามีคุณค่ามากน้อยเพียงใด การดำเนินงานแนะแนวทั้ง 5 บริการดังกล่าวจะต้องครอบคลุมการแนะแนวทั้ง 3 ด้าน คือด้านการศึกษา ด้านอาชีพ และด้านส่วนตัวและสังคม 7. ประเภทของการแนะแนว มี 3 ประเภท ดังนี้ 1. การแนะแนวการศึกษา (Education Guidance) 2. การแนะแนวอาชีพ (Vocational Guidance) 3. การแนะแนวส่วนตัวและสังคม (Personal and Social Guidance) การแนะแนวการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย การจัดการศึกษานอกระบบ และการศึกษาตามอัธยาศัย เป็นการจัดการศึกษาเพื่อประชาชนทุกคน ให้ได้รับโอกาสทางการศึกษาตามความสนใจ ความถนัด และสอดคล้องกับสภาพเศรษฐกิจสังคมในปัจจุบัน รูปแบบวิธีการและกิจกรรมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย จึงมีหลากหลายทั้งนี้เพื่อสนองความต้องการของกลุ่มเป้าหมายให้ได้มากที่สุด จากความหลากหลายของกลุ่มเป้าหมาย และกิจกรรมการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัยดังกล่าว จำเป็นจะต้องมีกระบวนการแนะแนวเข้ามาเกี่ยวข้อง เพื่อที่จะส่งเสริมให้ผู้เรียนและประชาชนกลุ่มเป้าหมาย ได้รู้จักตนเองอย่างท่องแท้ รู้จักชุมชนแวดล้อมอย่างลึกซึ้ง และมีข้อมูลข่าวสาร เพียงพอที่จะวิเคราะห์ และตัดสินใจกำหนดทางเลือกในการศึกษา การประกอบอาชีพ และการดำเนินชีวิตของตนเองได้อย่างเหมาะสม เจริญก้าวหน้า และสามารถพึ่งพาตนเองได้ ความหมาย การแนะแนวการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย หมายถึง กระบวนการที่จัดขึ้นเพื่อช่วยให้ผู้เรียนหรือผู้รับบริการ รู้ถึงความสามารถ ความสนใจของตนเอง เข้าใจสิ่งแวดล้อม สามารถเลือกและตัดสินใจได้ว่าตนเองควรจะศึกษาด้านใด ประกอบอาชีพอะไร หรือควรดำเนินชีวิตอย่างไรได้อย่างเหมาะสม และสามารถปรับตัวให้อยู่ในสังคมอย่างมีความสุข และมีความสำเร็จในชีวิต วัตถุประสงค์/เป้าหมาย 1) เพื่อป้องกันปัญหาที่เกิดขึ้นกับบุคคล (Preventive Approach) 2) ช่วยแก้ไขปัญหาต่าง ๆ ที่เกิดขึ้น (Curative Approach) 3) ส่งเสริมและพัฒนาบุคคล (Developmental Approach) หลักการแนะแนว 1) การแนะแนวต้องจัดให้เป็นส่วนหนึ่งของการจัดการศึกษา หรือการให้บริการโดยสอดแทรกอยู่ในกระบวนการเรียนการสอน หรือการให้บริการทุกกิจกรรม 2) การแนะแนวเป็นหน้าที่ของผู้จัดกิจกรรมการเรียนการสอน หรือผู้ให้บริการทุกคนที่จะต้องดำเนินการร่วมกัน และมีการประสานกับผู้เกี่ยวข้องทั้งภายในและภายนอกสถานศึกษาทุกคน โดยเฉพาะชุมชน 3) การแนะแนวจะต้องจัดสำหรับผู้เรียนและผู้รับบริการทุกคนไม่ใช่จัดให้เฉพาะผู้เรียนหรือผู้รับบริการที่มีปัญหาเท่านั้น และต้องจัดให้คลอบคลุมทั้งด้านการศึกษา อาชีพ และบุคลิกภาพ 4) การแนะแนวต้องจัดอย่างต่อเนื่อง ควรมีแผนปฏิบัติการแนะแนวที่มีความสอดคล้องสัมพันธ์กับปัญหา ความต้องการในปัจจุบันและแนวโน้มในอนาคต 5) การแนะแนวควรมีข้อมูลและสารสนเทศ ที่ใช้ในการแนะแนวทุกด้านตรงตามความเป็นจริง และเป็นปัจจุบัน ซึ่งจะทำให้สามารถช่วยเหลือผู้เรียนหรือผู้รับบริการได้ตรงความต้องการ 6) การแนะแนวจะต้องสามารถส่งเสริมให้ผู้เรียนหรือผู้รับบริการนำตนเองและพึ่งตนเองได้ ขอบข่ายของการแนะแนวการศึกษานอกระบบและการศึกษาตามอัธยาศัย 1)            ประเภทของ การแนะแนว แบ่งออกเป็น 3 ประเภท 1.1) แนะแนวทางการศึกษา (Education Guidance) การแนะแนวทางการศึกษา เป็นกระบวนการของการให้ความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับทางด้านการศึกษา ซึ่งจะช่วยให้ผู้เรียนหรือผู้รับบริการทราบถึงแนวทางการเข้ารับการศึกษา แนวโน้มของการศึกษา โอกาสของการศึกษาในอนาคต ซึ่งจะช่วยให้ผู้เรียนหรือผู้รับบริการ สามารถเลือกแนวทางการศึกษา ได้อย่างเหมาะสมกับความสามารถทางสติปัญญา ความถนัด ความสนใจ ซึ่งจะส่งผลต่อการเลือกประกอบอาชีพในอนาคต 1.2) แนะแนวทางอาชีพ (Vocational Guidance) การแนะแนวทางอาชีพ เป็นกระบวนการของการให้ความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับโลกของงานอาชีพ แนวทางและโอกาสของการประกอบอาชีพแต่ละอาชีพ การแนะแนวทางอาชีพ จะช่วยให้ผู้เรียน ผู้รับบริการรู้จักศึกษาโลกของงานอาชีพ รู้จักเตรียมตัวทางด้านอาชีพ และช่วยให้ผู้เรียนหรือผู้รับบริการเลือกงานอาชีพที่เหมาะสมกับตนเอง สามารถวางแผนการประกอบอาชีพได้ ซึ่งจะทำให้ทำงานอาชีพได้บรรลุผลสำเร็จตามเป้าหมาย และมีความสุขกับการทำงาน 1.3) การแนะแนวทางด้านสังคมส่วนตัว (Personal Social Guidance) การแนะแนวทางด้านสังคมส่วนตัว เป็นกระบวนการของการให้ความช่วยเหลือผู้เรียนหรือผู้รับบริการ ให้รู้จักปฏิบัติตนที่เหมาะสมเพื่อให้สามารถดำเนินชีวิตอยู่ในสังคมได้อย่างมีความสุข เป็นผู้ที่มีสุขภาพกายและสุขภาพจิตดี มีความเข้าใจตนเองและผู้อื่น สามารถทำงานร่วมกับผู้อื่นได้อย่างราบรื่น รู้จักทำตนให้เป็นประโยชน์ทั้งต่อตนเองและบุคคลอื่น 2) บริการแนะแนว 5 บริการ 2.1) บริการศึกษาและรวบรวมข้อมูล (Individual Inventory Service) หมายถึง การศึกษาสำรวจ รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับตัวผู้เรียนทางด้านการศึกษา อาชีพ บุคลิกภาพ และสิ่งแวดล้อม ซึ่งเมื่อนำข้อมูลมาวิเคราะห์ และจัดระบบแล้วจะทำให้ผู้แนะแนวได้รู้จักผู้เรียน และสามารถให้ความช่วยเหลือ ส่งเสริม และพัฒนาได้อย่างถูกต้อง สามารถช่วยให้ผู้เรียนหรือผู้รับบริการเข้าใจตนเอง และยอมรับตนเอง 2.2) บริการสนเทศ (Information Service) หมายถึง การให้ข้อมูลข่าวสาร ความรู้ เพื่อให้ผู้เรียนเกิดการพัฒนา เป็นกิจกรรมต่อเนื่องจากบริการศึกษาและรวบรวมข้อมูล จะช่วยให้ผู้เรียนได้รับข้อมูลข่าวสารความรู้ตรงกับความต้องการ ในการส่งเสริม พัฒนา ตลอดจนแก้ปัญหาอย่างเหมาะสม 2.3) บริการให้คำปรึกษา (Counseling Service) หมายถึง การให้ความช่วยเหลือ ความใกล้ชิด ความอบอุ่น ความมั่นใจ สติปัญญา ซึ่งจะช่วยให้ผู้เรียนสามารถตัดสินใจ และเลือกได้อย่างฉลาด ถูกต้อง เหมาะสมกับสภาพปัญหา ความต้องการ ความจำเป็น ซึ่งการให้คำปรึกษาที่มีประสิทธิภาพ จำเป็นจะต้องมีข้อมูลที่ถูกต้อง ลึกซึ้งอย่างเพียงพอ 2.4) บริการจัดวางตัวบุคคล (Placement Service) หมายถึง บริการที่จะช่วยให้ผู้เรียนสามารถดำเนินการตามที่ตัดสินใจเลือกไว้ เช่น ได้เรียนในวิชาหรือประกอบอาชีพที่เลือกไว้ เป็นต้น 2.5) บริการติดตามและประเมินผล (Follow – up Service) จัดทำขึ้นเพื่อดำเนินการติดตามผลผู้เรียนภายหลังจากที่ได้รับบริการแนะแนวไปแล้วว่าได้ประโยชน์มากน้อยเพียงไร นอกจากนี้ยังช่วยให้ผู้จัดบริการแนะแนวได้ทราบว่าบริการต่าง ๆ ที่จัดขึ้นนั้น ได้ผลมากน้อยเพียงใด มีจุดเด่นอะไรบ้าง และมีจุดอ่อนที่จะต้องรีบปรับปรุงแก้ไขอย่างไร 3) รูปแบบการให้บริการแนะแนว 3.1) การให้บริการทางโทรศัพท์ 3.2) การให้บริการทางเครือข่าย Internet 3.3) การให้บริการโดยสื่อเอกสารและอิเล็กทรอนิกส์ 3.4) การให้บริการโดยสื่อประชาสัมพันธ์ 3.5) การให้บริการเป็นรายกลุ่ม-รายบุคคล 3.5.1) ศูนย์ให้คำปรึกษาแนะนำ (Guidance Center) 3.5.2) หน่วยงานแนะแนวเคลื่อนที่ เอกสารอ้างอิง ทิศนา แขมณี.(2550). ศาสตร์การสอน.กรุงเทพฯ: บริษัท ด่านสุทธาการพิมพ์ จำกัด วิชาการ,กรม.กระทรวงศึกษาธิการ.(2544). การสังเคราะห์งานวิจัยเกี่ยวกับรูปแบบการจัดการ เรียนรู้ที่เน้นผู้เรียนเป็นสำคัญ.กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว หลักสูตรและการสอน,ภาควิชา.วิทยาลัยครูจันทรเกษม.(2529). หลักการสอนและการเตรียม ประสบการณ์วิชาชีพภาคปฏิบัติ.กรุงเทพฯ : อำนวยการพิมพ์